Renate van der Zee vecht woedend tegen prostitutie: ‘Plan nieuw Haags sekscentrum vergeet mensenhandel’


Gedreven door innerlijke woede strijdt de Haagse schrijver en journalist Renate van der Zee voor vrouwenrechten. Ze heeft haar pijlen gericht op het sekscentrum dat in Den Haag moet komen. ,,Welke zichzelf respecterende stad stalt vrouwen als een stuk vlees uit in de etalage?”

In het restaurant aan het Plein in Den Haag is de thee nog niet geserveerd, of Renate van der Zee stevent al op haar doel af. Niet omdat ze haast heeft snel huiswaarts te keren vanwege de ingrijpende maatregelen rond het coronavirus, die op dat moment een paar honderd meter verder worden aangekondigd. Daar weten de verslaggever en de Haagse op dat moment nog niets van.
Andere kwesties zijn in haar ogen niet van belang. Meteen steekt de Haagse van wal om haar afschuw kenbaar te maken over het nieuw te bouwen sekscentrum in Den Haag. ,,Mijn dochter vraagt weleens: ‘Kan je ook eens over iets gewoons praten?’” grinnikt ze er later om. ,,Mijn vriend heeft ook wel eens een wegtrekker. Al steunt hij me van harte. Hij woont vlakbij de Doubletstraat en heeft ook wel eens gezien dat vrouwen in een busje geschopt werden.”

Uit haar tas haalt ze een aantekenboekje waar ze voor zichzelf heeft genoteerd wat ze wil zeggen. Van een afstandje gezien: in een geordend handschrift, zonder doorhalingen.

Afgrijzen

In dat boekje pende ze neer, toen ze er thuis rustig over na kon denken, hoe ze duidelijk kan maken waarom ze met gefronst voorhoofd het gemeentelijke plan van half februari las voor een nieuw sekscentrum in de zogenoemde Sporendriehoek, op de grens tussen de Rivierenbuurt en de Binckhorst. Af en toe bladert ze er doorheen. Heeft ze nu echt alles gezegd wat ze wilde zeggen? De goede voorbeelden genoemd die haar punt duidelijk maken?

Al tien jaar lang doet de Haagse onderzoek naar en publiceert ze over prostitutie. Ze werkte voor onder meer Opzij, HP/De Tijd en NRC, schreef een boek en een pamflet. Nog langer schrijft Van der Zee over vrouwenrechten. Of vooral – in haar woorden – de inperking ervan. Prostitutie gaat wat haar betreft daar ook over. ,,Op zoveel plekken in de wereld worden vrouwen als derderangs burgers gezien. Dat voelt voor mij bijna als een persoonlijke belediging. Dat maakt me gewoon boos.”

Renate is dochter van een dominee, maar ze heeft het niet graag over het beroep van haar vader. ,,Ik geloof helemaal niet. Mijn vader heeft ons ook nauwelijks lastiggevallen met religie. Maar als je het over prostitutie hebt, denken mensen meteen dat je dat vindt omdat je gelovig bent en word ik in een hoek gezet. Maar dat is niet zo. Ik word gedreven door puur feministische idealen.”

Feminisme

Vanwege dat feminisme is prostitutie haar een doorn in het oog. En wie aankomt met – volgens Renate – ‘smoesjes’ dat vrouwen zelf voor het werk kiezen of dat het om het oudste beroep van de wereld gaat, krijgt een tirade teruggeworpen.

,,Prostitutie het oudste beroep van de wereld? Jager-verzamelaar, dat is het oudste beroep! Maar zelfs als het heel oud is? Slavenhandel is dat ook. Hadden we het daarom in stand moeten laten?”

Aan het restauranttafeltje buigt Van der Zee zich naar voren. ,,Wat nou, die vrouwen kiezen er zelf voor. Er zijn heus wel vrouwen die zich staande weten te houden. Dat weet ik wel. Veel vrouwen noemen zichzelf ook geen slachtoffer of wisten toen ze naar Nederland kwamen dat ze hier als prostituee aan het werk zouden gaan, maar dat wil nog niet zeggen dat ze er zelf voor gekozen hebben. Dat het vrouwen waren die in hun kracht staan. Bestaan er meisjes die later zeggen ‘weet je wat mij nu leuk lijkt, ik word later prostituee’? Het zijn over het algemeen kwetsbare vrouwen die vanuit uitzichtloze omstandigheden, vanuit armoede, vanuit problemen thuis het gevoel hebben niets anders te kunnen doen.”
Olifant

Alleen al daarom is ze tegen een nieuw te bouwen sekscentrum, in haar eigen stad nota bene. Maar wat het in haar ogen nog erger maakt, is dat het plan maar zo bar weinig rekening houdt met mensenhandel en uitbuiting. ,,Alsof er een olifant in de kamer staat, maar je spreekt er niet over. Het gaat wel over het verbeteren van de werkomstandigheden, maar niet over hun positie. In de negen randvoorwaarden die uitgesproken zijn of een nieuw sekscentrum haalbaar is, komt het woord mensenhandel niet voor.”

Van der Zee heeft het over vrouwen die naar Nederland gelokt worden. Soms weten ze van niets, worden ze misleid. Soms wel. ,,Maar als ze hier zijn, krijgen ze te horen dat ze een schuld hebben die ze eerst moeten afbetalen. Of er worden filmpjes gemaakt die ze dreigen naar de familie te sturen.” Vrouwen die torenhoge huren moeten afbetalen. Vrouwen die de Nederlandse taal niet spreken. ,,Waar moeten ze heen? Ze stappen misschien wel min of meer vrijwillig in de seksbranche, maar kunnen er niet zelf uit. Het zijn vrouwen die in het systeem vermorzeld worden voor het seksuele genot van mannen.”
Pooier

Renate is op de barricade geklommen na de presentatie van de in haar ogen eenzijdige plannen. Ze verfoeit het omdat in de plannen staat dat er evenementen georganiseerd kunnen worden en het mooi zou worden met een ruimte voor een kinderopvang. ,,Zie je het voor je”, briest ze, ,,dat die pooier zegt: ‘Nog even doorwerken, jij. Ik weet waar je kind is’. Het is net als een plan dat wordt gemaakt voor een klimhal, zonder er rekening mee te houden dat mensen zouden kunnen vallen.”

,,Of we weten dat in Bangladesh vrouwen uitgebuit worden in de kledingindustrie. We bouwen een nieuwe fabriekshal voor ze. Mooie opvang erbij. Een badkamer waar ze zichzelf kunnen opfrissen, maar aan de situatie doen we niets.”

Het zijn extreme voorbeelden, waarmee ze geen vrienden maakt. Bij Spot 46, het centrum voor advies aan seksueel dienstverleners of Liberty, de vereniging van sekswerkers, stellen ze dat ze wel degelijk oog hebben voor mensenhandel en uitbuiting. Een bende Hongaren die vrouwen gedwongen achter het raam zet kon worden gepakt doordat de eerste signalen erover bij de veldwerkers van Spot46 binnenkwamen. ,,Je hebt sekswerkers en er is mensenhandel of uitbuiting. Dát moet je aanpakken,” stelde Cobie Kames, voorzitter van Liberty, eens.

Uitbuiting

Maar in de ogen van Renate had bij het maken van de plannen ook al aandacht moeten zijn voor de bestrijding van de mensenhandel en de uitbuiting. ,,Zorg dat de juiste expertise er is, dat er meer inspanningen worden verricht om de vrouwen te leren kennen, dat je een band met ze opbouwt.” Eigenlijk lijkt de beste methode haar nog dat de Nederlandse overheid net als in Zweden de klant strafbaar stelt. ,,Zodat een bezoek brengen aan een prostituee iets is wat je gewoon niet doet.”

Ze haalt even adem. Schatert nu luid om zichzelf. ,,Moet je mij nu hier weer horen vertellen. Dat idealistische, dat prekerige. Dat had mijn vader ook. Nu is het toch alsof ik op de kansel sta.” Om er serieus op te laten volgen: ,,Maar als je niet vecht voor je idealen gebeurt er niets.”