De Tweede Kamer debatteert donderdag over strafbaarstelling van prostitueebezoek, op verzoek van het CDA. ‘Criminalisering gaat altijd ten koste van sekswerkers’, reageren een advocaat en een onderzoeker.
Trouw,Sybilla Claus 3 september 2020
De discussie over prostitutie is net zo oud als het beroep zelf. Consensus over een goede aanpak is nog lang niet in zicht. Donderdagmiddag stelde CDA-Kamerlid Anne Kuik in de Kamercommissie justitie en veiligheid voor om het Zweedse model in Nederland te introduceren. De klant zou dan strafbaar worden. “We moeten misstanden voorkomen”, aldus Kuik.
Marjan Wijers van het platform SekswerkExpertise schreef voorafgaand aan het debat een brief aan de commissieleden. Jurist Wijers promoveert aan de Universiteit van Essex op de rechten van sekswerkers. “Prostitutiebeleid is met name moreel beleid dat geleid wordt door ideologie en emoties”, zegt Wijers vanuit Groot-Brittannië. Het idee is dat een verbod zal leiden tot minder prostitutie, maar dat is volgens haar nauwelijks het geval. “Wel blijkt uit onderzoek dat elke vorm van criminalisering, inclusief dat van klanten, negatief uitwerkt op gezondheid en veiligheid van sekswerkers. Daarmee breng je schade toe aan een groep die al gemarginaliseerd is. Stigma werkt als groen licht voor geweld omdat het zegt dat een groep minderwaardig is. Daarom moeten we stigma bestrijden in plaats van versterken.”
Stel dat je de klant strafbaar maakt, zoals het CDA wil laten onderzoeken. “Dan drijf je ook de prostituee in het nauw omdat haar positie verslechtert. Ze heeft bijvoorbeeld minder tijd om te kijken of het veilig is.” Zeker zijn er problemen binnen de prostitutie; zeker is er grote ongelijkheid tussen vrouwen uit arme landen die hier sekswerk doen en Nederlandse klanten, geeft Wijers toe, “maar wat los je op met een verbod? Kijk naar schoonmakers, dat zijn ook vaak migranten. Prostitutie is beter betaald en biedt meer autonomie. Graag zou ik ook een wereld zien met meer opties voor vrouwen. Maar opties verbieden maakt het voor niemand beter. Dan sus je alleen je eigen geweten.”
Consensus over wat het probleem is
Advocaat Regien de Graaff uit Amsterdam meent dat een verbodsbepaling niet zinnig is. “Zeker niet als het gebaseerd is op moraalridderij. Niet iedereen is een happy hooker, maar hoe dient een verbod een vrouw op de Wallen?” De Graaff werkt regelmatig voor thuiswerkende prostituees. “Allemaal vrouwen die Nederlands spreken. Voor hen is thuiswerk makkelijk omdat zij bijvoorbeeld werkuren kunnen combineren met schooltijden en autonomie hebben. Toch zijn er veel gemeentes die menskracht en handhaving op juist die vrouwen afsturen, ook als buiten kijf staat dat het geen slachtoffers van mensenhandel zijn. Waarom krijgt een huisvrouw uit Alphen aan de Rijn boetes omdat ze af en toe een vaste klant op haar zolder ontvangt? Dat is verwrongen beleid.”
Hoe kan Nederland vrouwen beschermen uit Oost-Europese landen die hier uit armoede voor sekswerk ‘kiezen’? “Dat is heel moeilijk, want binnen de Europese Unie is er vrij verkeer van personen en het werk is legaal. Als jurist kan ik niet tornen aan individuele keuzes. De opties voor veel vrouwen zijn niet verkwikkend, dat klopt. Maar we moeten hun keuze niet frustreren. Beter zou zijn om te kijken naar het uitbreiden van hun opties”, zegt De Graaff.
Bestaat er een juridische oplossing voor de huidige problemen? “Zolang er geen consensus is over wat het probleem is, is er geen plek voor juridisch ingrijpen”, stelt De Graaff. “Overigens meen ik dat de impuls wat er kan verbeteren, vanuit de sekswerkers moet komen. Constateren zij te veel mensenhandel? Ervaren zij te weinig arbeidsrechten of te weinig opties om uit te stappen?”
En hoe zit het met de verantwoordelijkheid van de klant? “Juridisch ligt er geen enkele verplichting behalve de voorwaarde dat de overeenkomst niet tot stand komt door bedreiging of dwang. Moreel is dat een ander verhaal. Als een klant de indruk krijgt dat een vrouw het werk niet vrijwillig doet, is het verwerpelijk als hij toch doorpakt.”