Nuchtere Jan (70) was 20 jaar wijkagent op tippelzone in Utrecht, nu doet hij boekje open
Ex-wijkagent Jan Schoenmaker doet een boekje open over de twintig jaar die hij op de tippelzone in Utrecht werkte. Een relaas vol uitersten. Over kinderen op de achterbank, of die ene tv-presentator. Over mensenhandel en moord. Over drugs en doodsangsten. ,,Er stond een prijs op mijn hoofd.”
De schade aan de rood-witte paaltjes bij de afwerkplekken aan de Kanaalweg is nog goed zichtbaar, net als de achtergebleven laksporen. Wel honderden keren is het misgegaan in zijn tijd. Dan waren bestuurders weer eens te afgeleid om goed te kunnen parkeren. ,,Kijk maar”, zegt Jan Schoenmaker (70). Hij wijst naar de kleine twintig afwerkplekken. De palen vallen op tussen de met begroeiing overwoekerde, groene betonnen afscheidingen.
Aanrijdingen
Dat hier zo vaak aanrijdingen ontstonden, begrijpt Schoenmaker inmiddels als geen ander. ,,Sommige meiden werkten stevig door, ze hadden wel zes klanten per uur. Die waren tijdens de rit van de tippelzone naar hier al bijna klaar, als hun klant probeerde het vak in te rijden.”
De helft van zijn tijd als wijkagent in Transwijk, was Schoenmaker kwijt aan dit veelbesproken gebied, dat hem jarenlang zoveel meer levenswijsheid bracht dan hij voor mogelijk hield. Dan te bedenken dat vóórdat hij aan de Europalaan begon, niets wist van en ook niets moest hebben van prostitutie. ,,Dit zijn onze medemensen, prostituees zijn geen uitschot’’, herhaalt hij tijdens een wandeling door ‘zijn’ gebied meermaals en fel.
Kinderfeestje
Bevlogen vertelt hij over zijn belevenissen op de zone. ,,Ik heb hier zoveel bekende mensen gezien. Naar die ene tv-presentator kijk ik bijvoorbeeld nooit meer. En ze stonden hier ook gewoon met bestelbussen met bedrijfslogo’s van vooraanstaande bedrijven. Ze kwamen hier zelfs met kinderen op de achterbank, of tijdens een kinderfeestje om prostituees te kijken. Ongelooflijk.”
Enkele minuten duurt het maar tijdens de rondgang, voordat de inmiddels alweer bijna tien jaar vertrokken oud-wijkagent op klaarlichte dag bekenden tegen het lijf loopt. Bij het HAP-gebouw (Huiskamer Aanloop Prostituees) is de begroeting met hulpverleners hartelijk. Een van hen zegt direct: ,,We missen je Jan, de meiden ook. Regelmatig vragen we elkaar nog: Hoe zou Jan dat opgelost hebben?
Trots
Jan lacht. Hij weet wel dat hij er goed op staat, bij zowel hulpverleners als bij prostituees en de wijkbewoners. Omdat hij altijd bezig was met de veiligheid. Maar toch doet het hem zichtbaar goed. Met zijn soms onorthodoxe methodes heeft hij echt wat weten te bewerkstelligen, daar is hij van overtuigd. ,,Het was hier veiliger dan op veel andere plekken. Ik ben trots op het werk dat ik hier gedaan heb.”
Gevaarlijk
Dat werk ging veel verder dan borden aan het begin en einde van de tippelzone en bij de afwerkplek. Schoenmaker trok zich het lot van de vrouwen echt aan en dat bracht hem voor moeilijke vraagstukken en in gevaarlijke situaties. ,,Want waar prostitutie is, daar is drugs en criminaliteit.”
Drugspanden in de wijk werden na onderzoek gesloten en drugskoeriers liepen zo vaak tegen een controle aan, dat ze afhaakten. Maar vooral de confrontaties met mensenhandelaren leverden Schoenmaker ook spanning op. ,,Sommigen van hen kunnen mijn bloed nog altijd wel drinken.”
Prijs
,,Ik had een prijs op mijn hoofd staan.” Hij zegt het bedrukt, over de periode waar hij het moeilijkst over kan praten. Ook tijdens de vele gesprekken die hij had met auteur Bert Muns, die het verhaal van Schoenmaker in boekvorm heeft samengevat, was dit deel het zwaarst. Nooit las hij zijn eigen dagboekteksten terug. Want herinneringen ophalen aan juist die angstige tijd zorgt voor emoties. Voor tranen ook, zegt Muns. ,,Bijzonder dat hij met mij daarover heeft willen praten.”
Mensenhandelaren wilden 25.000 gulden betalen aan degene die hem zou ombrengen. Schoenmaker, zacht pratend: ,,Je bent op dat moment zó kwetsbaar als agent.” Hij had met meer mensenhandelaren confrontaties, omdat hij opkwam voor de vrouwen. Een van hen bedreigde hem op het politiebureau met de dood, een ander trof hij in de rechtszaal. Omdat veel vrouwen hem hun verhaal toevertrouwden, wist Schoenmaker van de verschrikkingen. Hij spreekt van georganiseerde criminaliteit.
Moord
Maar de enige moord in zijn tijd als wijkagent was niet het werk van een doorgewinterde crimineel. Een doorgedraaide klant takelde een prostituee met zijn helm zo toe dat ze stierf. De helm en zijn identiteitsbewijs liet hij achter, waardoor opsporen niet moeilijk was.
Meest trots is hij niet op de veroordelingen maar op grofweg veertig mensen die hij uit het prostitutiemilieu gered heeft. Vaak met hulp van familie lukte het om een nieuw leven op te bouwen. Uiteindelijk leverden die reddingsacties hem ook een lintje op, met name door twee moeders die zo hun dochter terugkregen. Trots toont Schoenmaker het oranjeblauwe kleinood op de revers van zijn blauwe jasje.
Ervaringsdeskundige
Zo werd de man die opgroeide in een streng-christelijk gezin in West-Friesland, ervaringsdeskundige op het gebied van prostitutie. ,,Wist jij dat een op de drie mannen weleens een prostituee bezoekt?” Hoewel hij spreekt van ‘weg is weg’ en hij zijn oude werk toevertrouwt aan opvolger Karin, heeft hij nog wel een uitgesproken mening over de toekomst van de tippelzone, die 1 juli volgend jaar dreigt te sluiten.
,,Prostitutie moet je niet verbieden maar regelen. Sluiting is korte termijn denken. Met deze zone is Utrecht nu juist een voorbeeld, ook in het buitenland. In dit gebied is zoveel moeite gestoken. Als je het nu sluit dan zijn die meiden de dupe. Dan gaat de prostitutie de illegaliteit in en heb je er geen zicht meer op.” Een oplossing? ,,Maak bij het nieuwe Zandpad ook een tippelzone. Voor deze meiden aan de onderkant van de samenleving. Want dit zijn medemensen. Kom op voor de zwakken. Dit gaat me zó aan het hart.”
Bron: https://www.ad.nl/utrecht/nuchtere-jan-70-was-20-jaar-wijkagent-op-tippelzone-in-utrecht-nu-doet-hij-boekje-open~a9941079/
Het boek De wijkagent. Twintig jaar op de tippelzone is vanaf 11 augustus verkrijgbaar.