Sekspark Amsterdam: te veel toeristen, te weinig klanten

Amsterdam worstelt al decennia met de jungle van het Wallengebied, vergeefs. Prostituees en bewoners lijden onder de 2,5 miljoen bezoekers in het sekspretpark. ‘Het lijkt alsof we apen zijn.’

Hoeren, hoeren. Wij willen hoeren zien!” Als er een voetbalwedstrijd is, hoor ik fans dit ’s middags op de Wallen al scanderen, zegt Marja Sijpestein. “Laatst was er een complete Belgische schoolklas, met blauwe shirtjes aan, die achter de juf langs de ramen liep. Dat verdienen de vrouwen niet.” Sijpestein (50) is manager van Scharlaken Koord, een organisatie die al dertig jaar prostituees bijstaat.

Ombudsman Arre Zuurmond luidde recent de noodklok over de onbeheersbaarheid van het centrumgebied in de hoofdstad. Naast drugs en musea is prostitutie Amsterdams grote magneet voor buitenlanders. Sinds de jaren negentig proberen opeenvolgende gemeentebesturen de criminele infrastructuur en mensenhandel op de Wallen te bestrijden. Vergeefs. Want ook het veelbesproken Project 1012 (vernoemd naar het postcodegebied) dat in 2007 startte met diezelfde doelen, is mislukt. Dat stelde de Amsterdamse Rekenkamer eind juni.

Er zijn tientallen miljoenen gestoken in het opkopen van raambordelen, en er zijn al dertig rechtszaken gevoerd over mensenhandel. Maar schattingen van onderzoekers en gemeente over het aantal vrouwen dat niet vrijwillig achter het raam staat, variëren nog steeds tussen de tien en zeventig procent, afhankelijk van de gehanteerde definitie van vrijwillig. Niemand kent de realiteit achter de gevels. De penose is niet geschrokken van beperktere openingstijden en verplichte ‘intakegesprekken’ door kamerverhuurders waarmee sekswerkers hun zelfstandigheid moeten aantonen. Criminelen opereren heimelijker, aldus de Rekenkamer.

Prikkels

Wie de Wallen na een paar jaar afwezigheid weer eens bezoekt, krijgt bijkans een hartaanval van alle prikkels. Dag en nacht persen hordes toeristen, stellen en opvallend veel ouders met kinderen zich langs de seksattracties. Bewoners, raamexploitanten en prostituees staan soms fel tegenover elkaar, maar betogen opvallend eensgezind: gemeente, geef ons minder toeristen en ga het verbod op alcoholgebruik en wildplassen handhaven.

Tussen acht en negen uur ’s avonds is het op het Oudekerksplein een komen en gaan van vooral Spaanstalige gidsen die toeristengroepen rondleiden. Tegen tienen staat er een rij voor theater Casa Rosso op de Oudezijds Achterburgwal – zeg maar dé seksgracht – waar live penetraties zijn te bewonderen. Tegen elven staat er een rij voor de stinkende krul – het mannenurinoir – bij het Oudekerksplein. Tegen twaalven zijn de stegen vol. In een uur tijd kunnen op de Oudezijds Achterburgwal wel tweeduizend passanten langskomen, volgens metingen van ondernemersvereniging OVOA.

Aan de andere kant van de kerk staan vijf donkere, mollige latina’s achter de ramen. Een jonge witte man dringt naar voren, trekt zijn T-shirt omhoog, en schuift zijn bovenlijf tegen een raam heen en weer, op vijftig centimeter afstand van een vrouw.

Het duurt niet lang of de volgende lolbroek komt eraan. Hij danst langzaam op een raam af, en vertrekt. In één uur tijd passeren hier honderden mannen en de nodige vrouwen. Ze zijn jong, oud, met bierbuiken of afgetraind, soms op krukken. Ze gluren, giebelen, gnuiven en lachen, en vermaken zich in verschillende stadia van dronkenschap ten koste van de prostituees. Soms trekt een vrouw het gordijn voor haar gezicht, als iemand een foto wil maken.

Een heterostel stookt elkaar op om met een sekswerker te praten. Die opent de glazen deur, maar al snel verdwijnen de twee, tevreden smoezend over hun heldhaftigheid. Eén prostituee houdt zich vooral met haar telefoon bezig. Een ander blijft het proberen met tikken op het raam, tuitmondjes en deinende borsten.

Hoe gaat het in die drukte met de handel? In een uur gaan er bij de vijf dames welgeteld twee klanten in en uit. Toch moeten zij voor hun kamerhuur per avonddienst tussen de 120 en 150 euro betalen.

Exploitant Mastén Stavast (67) bezit sinds drie jaar 27 ramen, verdeeld over negen panden. Daarmee is hij een van de grote raamexploitanten. Hij zit in zijn kantoor op de Oudezijds Achterburgwal voor een ventilator. Een groot scherm toont de beelden van diverse camera’s. Het is beveiliging én controle. Stavast zit goed want zijn kamers vallen buiten de zones waar de gemeente ramen wil sluiten. Overdag staan zijn ramen bijna leeg, ’s avonds lopen zijn inkomsten door. “Het zijn de dames die minder verdienen.” Daarvoor zijn diverse oorzaken: de 2,5 miljoen jaarlijkse toeristen, van wie de meesten wel kijken maar niet kopen. Veel vaste klanten zijn naar het onzichtbare internetcircuit vertrokken en dan is er nog de populaire datingapp Tinder waar seks gratis is.

Scharlaken Koord ziet veel prostituees aankloppen die schulden hebben of opbouwen. “Stel, je raam en woonruimte kosten 5000 per maand”, zegt de manager. “Er is ook de verwachting dat je geld naar je herkomstland stuurt. De prijs voor 20 minuten is 50 euro. Dan heb je 25 klanten per week nodig. Maar de nodige vrouwen melden dat ze maar één of twee klanten per dienst hebben.” Een paar keer per week lopen Sijpestein en maatschappelijk werkers langs de ramen om contact te leggen. Liefst vergezeld door een vrijwilligster die Roemeens, Hongaars of Spaans spreekt. Want het merendeel van de ‘werkende meisjes’ komt uit Midden- en Oost-Europa, de tweede grote groep uit Latijns Amerika. Te weinig klanten, is hun veelgehoorde klacht.

De raamprostituees die wij – hulpverleenster, Roemeense tolk van Scharlaken Koord en journalist – vandaag in de Dolle Begijnsteeg in hun kamertje aanspreken, hebben verleidelijke lingeriesetjes aan. Maar een Bulgaarse heeft nog geen enkele klant gehad, een Hongaarse eentje. Via een spiegel op de achterwand is hun lichaam aan alle kanten te bekijken.

Dierentuin

Keer op keer maken toeristen foto’s, hoewel op veel ramen een verbodsbord met een camera staat, en een oproep tot respect. Sekswerkers geven massaal aan dat zij aan die foto’s de grootste hekel hebben. Ze zijn gek, zegt de Bulgaarse over de toeristen. Ze haat die camera’s, want haar familie weet niet wat ze werkelijk doet in het verre Nederland.

Het lijkt wel of wij in een dierentuin zitten, zegt de vrouw die er als een tiener uitziet maar zegt dat ze 24 is. Sijpestein hoort dat gevoel vaker: Alsof wij apen zijn. Sommigen werken daarom alleen overdag, of niet in de hoofdstegen. Of ze zetten muziek keihard zodat ze het gejoel niet horen. Opvallend veel ramen zijn leeg, zeker overdag. Verschillende vrouwen hebben geopperd om entree te heffen voor hun ‘pretpark’. “Foto’s maken mag, maar publiceren niet”, zegt exploitant Stavast. Sijpestein: “Je kunt één keer zeggen ‘niet doen’, maar daarna komen er nóg honderd toeristen voorbij.”

Bijna alle sekswerkers (93 procent) lijden onder de vernederingen, het pesten, uitlachen, schelden en bespugen. Dat bleek in juli uit onderzoek van het Aidsfonds en belangenvereniging Proud onder 300 sekswerkers in Nederland. Meer dan de helft maakt fysiek (60 procent) en seksueel (78 procent) geweld mee. Je als een dier bekeken en behandeld voelen, wat doet dat met je ziel? De Oost-Europese meisjes halen hun schouders op. Ze zijn in werkmodus en laten de vraag niet toe.

Sijpestein legt later afloop uit: “Er zijn momenten dat we echt contact hebben. Soms tonen ze diepere laagjes en krijgen we een knuffel.” ’s Avonds delen dames van het Leger des Heils koffie uit. Bij die korte contacten zijn de vrouwen even mens in plaats van vlees. Achter het raam, bloot en kwetsbaar voor de stroom gluurmannen waaruit zij klanten moeten destilleren, trekken zij hun schild op. “Sommigen zijn in hun jeugd al misbruikt.” Dissociëren, afstand creëren tussen lichaam en geest, is het middel om te overleven.” Dat veel en lang doen is niet bevorderlijk voor je mentale gezondheid. Het vreet aan je zelfbeeld.” Zogeheten ‘uitstappers’ hebben soms wel een jaar nodig eer zij de arbeidsmarkt op kunnen, weet Sijpestein. Anderen lijden aan het posttraumatisch stresssyndroom.

Wat vinden betrokkenen van het aangescherpte gemeentebeleid van de afgelopen jaren? Exploitant Stavast roemt het betere toezicht, en zegt dat mensenhandel achter de ramen verdwenen is. Hij probeert een sociaal bedrijf te zijn voor zijn huursters. Toen de minimumleeftijd in 2013 naar 21 jaar werd opgetrokken, verdwenen ineens alle Hongaarse meisjes, waarschijnlijk naar Den Haag of België, zegt Sijpestein. De eis dat starters Nederlands, Engels, Duits of Spaans spreken, helpt hun zelfredzaamheid. En door een vergunningplicht in te stellen, lijken de voorheen zo opzichtig aanwezige Marokkaanse ‘loverboys’ verdwenen. Het grimmige is eraf. Maar niemand noemt het gebied nu ‘opgewaardeerd’.

Handhaven

Het beleid is een druppel op de gloeiende plaat, meent Scharlaken Koord: “Het is ontraceerbaar of er minder pooiers zijn”. Voor haar promotieonderzoek toonde antropoloog Maite Verhoeven vorig jaar aan dat er op de Wallen een groot grijs gebied is tussen het ideaal van Happy Hooker en de gevreesde seksslavernij. Er zijn snorders die vrouwen ’s nachts naar huis rijden, bodyguards, loopjongens, raamexploitanten, (nep)makelaars, deurwaarders, dealers en boekhouders die per maand 80 of 100 euro vragen maar amper belastingbrieven openen. Zij kunnen veranderen in souteneurs. Net als ‘vrienden’ die woonruimte verschaffen. Langzaam kan een prostituee zo in een netwerk van controle komen, concludeert de onderzoekster. Interpol waarschuwt dat juist in landen met legale prostitutie mensenhandelaren makkelijker hun slachtoffers exploiteren. Bij de Oude Kerk zitten tegen middernacht drie Albanezen op een bankje, op zoek naar ‘werkopties’. Volgens de politie heeft de Albanese maffia na Londen ook de lucratieve en gewelddadige cokehandel in Amsterdam overgenomen. Roemenië, Bulgarije, Albanië, het zijn tevens bronlanden van mensenhandel. Soms waarschuwt de Kamer van Koophandel Scharlaken Koord: “Deze Roemeense kan geen Engels, iemand anders vult haar formulier in.”

Organisatie Proud wil dat sekswerk een normaal beroep wordt. “De vrouwen zijn normaal. Ze zijn sterk, stoer en leuk. Maar dit werk is niet normaal”, riposteert Sijpestein van Scharlaken Koord. Sekswerkersvakbond Proud betoogt ook dat sekswerk en mensenhandel verschillende begrippen zijn, maar in de praktijk is er dat grote grijze gebied. Sijpestein: “We moeten alles tegengaan om nog meer vrouwen uit arme landen hierheen te halen.”

Bewoner Willem Oosterbeek (67) woont al twintig jaar aan het Oudekerksplein en stelt: “Veel bewoners zijn overlast van toerisme en prostitutie zat. Het opkopen van een aantal sekspanden heeft de structuren van de seks-bv’s niet gebroken. De misdaad regeert hier nog steeds. Het verzet is groot vanwege de enorme financiële belangen, het beleid is geflopt.”

Van Oosterbeek mag het hele sekspark naar een locatie bij Schiphol. Want net als de meeste sekswerkers komen veel klanten uit het buitenland naar het ‘Red Light District’. Het idee om alle ramen te sluiten is zeker niet nieuw. Arnhem deed dat al in 2006, wat van het beruchte Spijkerkwartier weer een gewone woonwijk maakte. Het idee doet nu opgeld in de hoofdstad. “Voor elke uitgestapte vrouw geen nieuwe vergunning meer afgeven. En zo stap voor stap ramen sluiten”, bepleit Frits Rouvoet van stichting Bright Fame, die vorig jaar 35 prostituees op de Wallen hielp met stoppen.

Dan kan de historische binnenstad weer een plek voor alle Nederlanders worden. En per direct meer handhaven, bepleit bewoner Oosterbeek, evenals exploitant Stavast: “Dat gebeurt nu onvoldoende.” In de net door burgemeester Femke Halsema aangekondigde ‘dweilpauzes’ om kots en afval op te ruimen, en beloftes om wél te handhaven, heeft de bewoner geen fiducie. “Het blijft dweilen met de kraan open.”

“Wij hebben in Nederland de behoefte om te geloven dat prostitutie schoon en veilig is. Maar je wilt dit niet als beroep voor je dochter, dus ook niet voor Oost-Europese vrouwen”, aldus Sijpestein. Stavast heeft de namen van zijn dochtertjes van zes en tien op zijn brede bovenarm getatoeëerd. Is prostituee worden hun droomberoep? “Zij mogen later zelf kiezen”, zegt hij eerst. Maar toch ziet ook Stavast bij nader inzien liever ‘dat ze gaan studeren en een goede andere baan vinden’.

Bron: Topics.nl